Instytut Pamięci Narodowej Obchody 100. rocznicy ustanowienia Dzielnicy I Związków Polaków w Niemczech – Opole, 18 lutego 2023 - Aktualności -

Uroczystości rozpoczęła msza św. pod przewodnictwem biskupa Pawła Stobrawy. W swojej homilii zwrócił on uwagę, że Polacy działający w ZPwN bronili szacunku, godności i tożsamości swoich członków. Mogą oni stanowić źródło natchnienia dla młodego pokolenia, jak pielęgnować w sobie polskość i jak o nią walczyć każdego dnia.

Po mszy św. uczestnicy udali się pod Pomnik Bojownikom o Polskość Śląska Opolskiego. Tu głos zabrał m.in. prezydent Opola Arkadiusz Wiśniewski. Podkreślił, że Polacy powołujący do życia Dzielnicę I chcieli podkreślić polskość Opola. Następnie przemówienie wygłosił poseł Tomasz Kostuś. Przypomniał o specjalnej uchwale okolicznościowej podjętej przez Sejm 22 lipca 2022, poprzez którą posłowie oddali hołd wszystkim działaczom Związku, zarówno tym z przeszłości jak i tym, którzy obecnie kontynuują to dzieło. Poseł Kostuś podziękował również wszystkim osobom i instytucjom, które mają wkład w promowanie i utrwalanie dziedzictwa ZPwN. Z kolei wicewojewoda opolski Tomasz Witkowski wyróżnił w swoim przemówieniu wyjątkowy etos życia Polaków sprzed 100 laty. Dzięki swojej ciężkiej, uczciwej i sumiennej pracy osiągali wysokie pozycje społeczne, ale także dorabiali się znacznych majątków. Przez swoją polskość zostali zamordowani przez niemiecki nacjonalizm.

[…] oni jako piersi z opolskiego dworca zsyłani do obozu zagłady, uśmiercani. Za co? Za to, że byli Polakami, za to ze chcieli hołdować swojej kulturze, mówić w języku polskim.

– powiedział wicewojewoda opolski Tomasz Witkowski.

Następnie odczytano apel pamięci i oddano salwę honorową. W im. Instytutu Pamięci Narodowej syboliczne wiązanki kwiatów złożyli naczelnik Delegatury IPN w Opolu dr Iwona Demczyszak, naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Katowicach Ryszard Mozgol oraz Renata Skoczek (IPN Katowice).

Kolejną częścią sobotnich uroczystości było odsłonięcie wystawy IPN „»Jesteśmy Polakami!«. Związek Polaków w Niemczech” na Rynku w Opolu. Została ona przygotowana w ramach ogólnopolskiego projektu, zrealizowanego przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku wraz z oddziałami IPN w Katowicach, Wrocławiu, Poznaniu, Szczecinie oraz delegaturami w Opolu i Olsztynie.

Odsłaniając wystawę prezydent Arkadiusz Wiśniewski podkreślił jak ważne są kulturalne działania na rzecz popularyzowania historii, szczególne wśród młodych Polaków. Prezentowana wystawa jest tego świetnym przykładem. Wyraził także wdzięczność Instytutowi Pamięci Narodowej w Opolu za dobrą i owocną współpracę. Dr Iwona Demczyszak, jedna ze współautorek wystawy przypomniała, że stolica Śląska Opolskiego to szczególne miejsce. To tu kwitła polska kultura, odbywały się przedstawienia teatralne w języku polskim, zakładano męskie i żeńskie chóry, działał Bank Rolników. Przypomniała także, jak wysoką cenę należało zapłacić za przyznawanie się do polskości:

Warto pamiętać, że działalność propolska nie była wolna od niebezpieczeństwa. Osoby te były szykanowane, represjonowane, utrudniano im działalność na wiele sposób. Wybuch II wojny światowej przyniósł wielu rodłakom aresztowania. Wielu wywieziono do Buchenwaldu lub innych obozów koncentracyjnych, związek rozwiązano, a jego majątek skonfiskowano.

Ostatnim punktem sobotnich obchodów była uroczysta sesja Rady Miasta Opola,  w opolskim ratuszu. Poprowadził ją jej przewodnicący Łukasz Sowada. Zgromadziła ona m.in. przedstawicieli władz miejskich samorządowych, a także potomków rodłaków i mieszkańców Opola. 

——————

27 sierpnia 1922 roku w Berlinie powstał Związek Polaków w Niemczech, a już niecałe pół roku później powołano Dzielnicę I z siedzibą w Opolu. Jej pierwszym prezesem został Kazimierz Malczewski. Zadaniem Związku było przede wszystkim chronienie Polaków i ich praw, przysługujących im jako obywatelom Niemiec. ZPwN przyjął Pięć Prawd Polaków spod Znaku Rodła:

1. Jesteśmy Polakami
2. Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci
3. Polak Polakowi bratem
4. Co dzień Polak narodowi służy
5. Polska matka naszą. Nie wolno mówić o matce źle.